Türkiye' de faaliyet gösteren firmaların sürdürebilirlik açısından değerlendirilmesi: Birleşik endeks oluşturma

Çalışmanın Yürütücüsü

Mehmet Ali Soytaş, Meltem Denizel, Damla Durak Uşar

Bölüm:

Ekonomi

Araştırma Alanları:

Ekonometri, İş ekonomisi, Uygulamalı mikroekonomi

Proje Başlangıç Yılı:

2016

Telefon:

0 216 564 94 38

E-Posta:

mehmet.soytas@ozyegin.edu.tr

Çalışma Hakkında:

Bu projenin amacı Türkiye' de faaliyet gösteren firmaların sürdürebilirlik açısından değerlendirebilmek için kapsamlı ve tarafsız bir endeks oluşturmak ve Türk firmalarını notlandırmaktır. Yabancı firmaları sürdürebilirlik açısından değerlendiren MSCI KLD 400 Social Index, Dow Jones Sustainability Index, Global Reporting Initiative ve ya CSRHUB gibi tarafsız bir çok kurum bulunmaktadır. Uluslararası literatürde sürdürülebilirlik ve finansal performans ilişkisini ampirik açıdan inceleyen bir sürü çalışmalar mevcuttur. Ancak Türk firmalar ise MSCI KLD 400 Social Index ve Dow Jones Sustainability Index’ de hiç yer almaz iken , Global Reporting Initiative (GRI) ve CSRHUB veri setlerinde yetersiz temsil edilmektedirler. Ayrıca Borsa Istanbul(BIST) sadece BIST 3O da yer alan firmaları incelemiş ve 15 firmanın BIST sürdürebilirlik endeksinde yer almasını uygun görmüştür. Neticede Türk literatüründe sürdürebilirlik alanda yapılan çalışmalar kısıtlı örneklem sebebi ile istatistiksel açıdan , sağlıklı sonuçlara ulaşamamıştır. Türkiye’de faaliyet gösteren firmaları değerlendirmek için tarafsız ve kapsamlı bir sürdürülebilirlik endeksi oluşturulması gerektiği aşikardır. Bu doğrultuda DJ SI, BIST SE, CSRHUB, MSCI KLD ve GRI veri tabanlarının notlama metodolojileri incelenmiştir. DJ SI ve BIST SE için sürdürülebilirlik endekste yer alma ve ya almama şeklinde tanımlanmıştır. CSRHUB ve MSCI KLD firmaları farklı kategoriler için değerlendirmektedir. CSRHUB hem toplam sürdürülebilirlik puanı hem de alt başlıklar için puan hesaplamaktadır. MSCI KLD ise toplam sürdürülebilirlik puanını hesaplamamaktadır ancak araştırmacılar kategorilere uygun gördükleri ağırlıkları vererek toplam puan oluşturabilmektedirler. GRI ise firmanın sürdürülebilirlik performansını değil raporlama performansını ölçmektedir. Ancak raporlama performansı ile sürdürülebilirlik performansının ilintili olacağı kabul edilebilir ve raporlama notu sürdürülebilirlik performansı için temsili değişken olarak kullanılabilir.

Project Finding:

Çalışmamızda sürdürülebilirlik endeksini oluştururken incelenen veri setlerinde yer alan kriterlere ek olarak Türkiye’deki iş çevresinin gereksinimlerini dikkate alınmıştır.. Kriterler saptandıktan sonra gruplamalar yapılırken öncelikle sürdürülebilirliğin üç yapı taşı olan çevre, insan ve kar faktörleri dikkate alınmıştır. Ayrıca gruplamalar işletme alanındaki bilimsel alt dallar ve firmalardaki fonksiyonel bölümler göz önüne alınarak gerçekleştirilmiştir. Böylece hem akademik çevre hem de iş dünyasının faydalanabileceği bir endeks oluşturulmuştur. Proje ekibinin katılımı ile gerçekleştirilen beyin fırtınasının sonucunda sürdürülebilirlik endeksinin bileşenleri Çevre, Çalışan Hakları, İnsan Hakları, Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Kurumsal Yönetişim ile Ürün ve Tedarik Zinciri olarak saptanmıştır ve sürdürülebilirlik endeks değeri oluşturulmuştur. Firmanın kurumsal web sayfasında veya yayınlamış olduğu raporlarda alt başlıklar altındaki kriterler ile ilgili bilgiye ulaşılabildiğinde 1 puan, aksi takdirde 0 puan verilmiştir. Kriterlere verilen puanlar toplanarak alt başlık puanı hesaplanmıştır. Sürdürülebilirlik puanı ise Çevre, Çalışan Hakları, İnsan hakları, Kurumsal Sosyal Sorunluluk, Kurumsal Yönetişim, ve Ürün ve Tedarik Zinciri Yönetimi puanları toplanarak elde edilmiştir. Elimizde finansal verileri olan (Wharton Research Data Services’ COMPUSTAT veri setinde bulunan) 236 firma için kurumsal web siteleri taranmıştır. Web sitelerinde sürdürülebilirlik, kurumsal sosyal sorumluluk, çevre ve enerji, iş sağlığı ve güvenliği politikası ile ilgili bilgi verilmesi değerlendirilmiştir. Bu firmalar için sırası ile güncel sürdürülebilirlik raporları, kurumsal sosyal sorumluluk raporları, faaliyet raporları ve kurumsal yönetim ilkeleri uyum raporu indirilmiştir. İflas, başka bir firma tarafından satın alınma gibi nedenler ile internet sayfası etkin olmayan firmaların raporlarına ulaşılamamıştır. 209 firmanın raporlarına ulaşılabilmiştir. Ilk aşamada bu firmalar iki araştırmacı tarafından değerlendirilmiştir. Endekslerin içsel geçerliliğini saptamak için Krippendorf alfa değeri hesaplanmıştır. Sürdürülebilirlik endeksi için Krippendorf alfa değeri 0,5759 olarak bulunmuştur. Ancak Krippendorf alfa değerinin 0,6 ile 0,8 arasında olması tavsiye edilmektedir. Oluşturulan endeksin geçerliliğini daha iyi değerlendirmek için MSCI KLD 400 Social Index ve CSRHUB tarafından notlandırılmış yabancı firmalardan 30 tanesi rast gele seçilmiş ve aynı iki araştırmacı tarafından geliştirilen endekse göre değerlendirilmiştir. Yabancı endekslerin verdiği notlar ile geliştirilen endeks ile hesplanan notların Spearman korrelasyon katsayıları hesaplanmıştır. MSCI KLD 400 Social Index ile 0,6549, CSRHUB ile 0,5653 korellasyon olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca 30 yabancı firma için yapılan değerlendirmede Krippendorf alfa değeri 0,85887294 olarak saptanmıştır. Bu değerler oluşturulşan endeksin hem içsel hem de dışsal geçerliliğinin olduğuna işaret etmektedir. İkinci aşama olarak daha kalabalık bir araştırmacı grubu ile Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların değerlendirilmesi gerekmektedir. Proje kapsamında imalat sanayisini oluşturan kimya, petrol ve kauçuk/plastik sektörleri; gıda sektörü; dokuma, giyim eşyası ve deri sektörü; orman ürünleri ve mobilya; kağıt ve kağıt ürünleri; basım yayın; taş ve taşa dayalı ürünler; metal ana sanayi; metal eşya; makine ve gereç yapım sanayisi değerlendirilmiştir. Her sektör için değerlendirme kriterleri sektör ihtiyaçları uyarınca güncellenerek firmalar değerlendirilmektedir. Bu araştırma ile Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınması yönünde iki katkı sunulacaktır. İlk olarak bu araştırma ile ülkemizdeki ana eksikliklerden biri olan sürdürülebilirlik konusundaki veri eksikliğini giderme yönünde önemli bir adım atılmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma konusunda, firma ve endüstri düzeyinde daha detaylı araştırmalar yapılabilecektir. İkinci olarak araştırma, hem entegre raporlama yapan firma sayısının artmasına hem de yayınlanan raporların kalitesinin yükselmesi yönünde de bir teşvik unsuru olacaktır. Sürdürülebilirlik raporlaması yapan firma sayısının artmasının özendirilmesi Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nden 12.6 numaralı hedeftir. Araştırma, bu spesifik hedef yönünde önemli bir adımdır. Araştırmanın metodolojisi ve sektörel raporlar (Dil Türkçe'dir)